Hoogbegaafdheid
Problemen met hoogbegaafdheid
Niet met alle hoogbegaafden gaat het automatisch goed. Een groot aantal heeft problemen gerelateerd aan hoogbegaafd zijn, zoals stress en burnout, depressie, eetproblemen, concentratieproblemen, slaapproblemen, eenzaamheid, angstklachten als faalangst, leerproblemen, onzekerheid, stemmingswisselingen, overgevoeligheid, relatieproblemen, minderwaardigheidsgevoelens, problemen op het werk of andere problemen. Veel hoogbegaafden die er op latere leeftijd achter komen dat zij een IQ >130 hebben, ervaren een soort rouwperiode: 'wat zou er anders zijn gegaan als ik het geweten had?'
Leer- en gedragsproblemen, maar ook stoornissen en syndromen, worden bij hoogbegaafde personen vaak pas op late leeftijd herkend, vaak omdat zij door hun hoge intelligentie hun problemen weten te maskeren. Hoeveel hoogbegaafde leerlingen daardoor vastlopen op school is onbekend. Naar schatting gaat het om een derde van deze groep. Een veel voorkomend probleem bij hoogbegaafden is onderpresteren.
Wat is onderpresteren?
Er zijn hoogbegaafde personen die laten zien dat zij op intellectueel niveau verder zijn dan de rest. Deze kinderen en volwassenen doen hun werk en opdrachten erg goed. Ze stellen en beantwoorden vragen vol plezier en volgen vaak een opleiding of hebben en baan op hun niveau. Kortom ze zitten op een plek waar ze zich gelukkig voelen. Een andere groep hoogbegaafden lukt het niet om hoge prestaties te leveren. Zij presteren onder, oftewel onder het eigen niveau. Er zijn verschillende vormen van onderpresteren, zoals tijdelijk en absoluut. Verder wordt gesproken over sociaal onderpresteren, onderpresteren vanuit ontmoediging en onder je eigen niveau presteren vanuit perfectionisme.
Tijdelijk en absoluut onderpresteren
Wanneer je door problemen of gebeurtenissen korter dan een jaar onder je niveau presteert, is dat tijdelijk. Als onderpresteren langer dan een jaar aanhoudt en je (ver) beneden je niveau presteert, wordt het absoluut onderpresteren genoemd. Onderpresteerders kunnen soms nog steeds prestaties op hoog niveau laten zien. Uit deze wisselende prestaties blijkt dat zij een bepaald niveau aankunnen en meer in hun mars hebben.Wat is sociaal onderpresteren?
Bij het zogenoemde onderpresteren uit sociaal motief heb je je aangepast aan het niveau en de verwachtingen van anderen. Dit heb je veelal gedaan om geaccepteerd te worden. Een ander sociaal motief tot onderpresteren kan zijn; dat je meer tijd over wilde houden voor hobby, zoals leerlingen of studenten die weinig tijd in hun huiswerk of opdrachten stoppen om meer tijd over te houden voor een buitenschoolse activiteit.
Wat is onderpresteren vanuit ontmoediging?
Je verricht werk of volgt een studie, die geenszins aansluit bij je behoeften en raakt daardoor gedemotiveerd. Het gevolg kan zijn dat je een slechte werkhouding ontwikkelt, of erger; een fundamenteel gebrek aan zelfvertrouwen. Je kunt daardoor in een negatieve spiraal terecht komen, waaruit zonder deskundige hulp moeilijk te ontsnappen is.Wat is onderpresteren vanuit perfectionisme?
Je kunt geneigd zijn om hoge eisen aan jezelf te stellen. Het gevolg kan zijn dat je faalangst ontwikkelt. Angst om te falen kent zowel een positieve als negatieve richting. Positieve faalangst kan leiden tot uitzonderlijke prestaties. Negatieve faalangst (zoals de gedachte: Alles moet perfect zijn) belemmert prestaties. De angst om fouten te maken kan je volledig verlammen en je ontwikkeling behoorlijk in de weg staan.Hoogbegaafdheid en misdiagnose
Hoogbegaafde kinderen, pubers of jongvolwassenen kunnen gedragingen vertonen die op het eerste gezicht raakvlakken hebben met bijvoorbeeld depressie, ADHD of een vorm van autisme. Wanneer een hoogbegaafd kind of hoogbegaafde puber al op jonge leeftijd onterecht een etiket opgeplakt krijgt, heeft dat gevolgen voor het welzijn van het kind en het gezin. Bij hulpverleners en leerkrachten is niet altijd voldoende kennis over en aandacht voor hoogbegaafdheid met de bijbehorende typische kenmerken. Anderzijds kunnen hoogbegaafden hun problemen ook op slimme wijze maskeren, waardoor niet ontdekt wordt dat je naast heel slim ook dyslexie of een ander probleem hebt.Voor meer informatie over hulp bij (problemen met) hoogbegaafdheid zie hulp bij (problemen met) hoogbegaafdheid.